ทำความรู้จัก ‘รถ’ ในงาน Pipe Jacking และ HDD: เทคโนโลยีเจาะ-ดันท่อไร้การขุดเปิด

ในวงการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานสมัยใหม่ โดยเฉพาะในเขตเมืองที่มีสาธารณูปโภคหนาแน่นอย่างกรุงเทพมหานคร (ข้อมูล ณ วันที่ 8 เมษายน 2025) การวางท่อใต้ดินโดยไม่รบกวนการจราจรและสิ่งปลูกสร้างบนผิวดินเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เทคโนโลยีแบบไร้การขุดเปิด (Trenchless Technology) จึงเข้ามามีบทบาทสำคัญ และสองวิธีที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายคือ Pipe Jacking (การดันท่อ) และ Horizontal Directional Drilling (HDD – การเจาะลอดใต้ดินแบบควบคุมทิศทาง) ซึ่งบางครั้งอาจมีการกล่าวถึง “รถ pipe jacking hdd” บทความนี้จะมาทำความเข้าใจเทคโนโลยีทั้งสองประเภท รวมถึงเครื่องจักร หรือ “รถ” ที่เกี่ยวข้องกับแต่ละวิธี

1. Pipe Jacking (การดันท่อ หรือ Microtunneling ในบางกรณี)

หลักการ: เป็นวิธีการติดตั้งท่อใต้ดิน โดยการขุดบ่อส่ง (Launch Shaft) และบ่อรับ (Reception Shaft) จากนั้นใช้ชุดหัวเจาะและแม่แรงไฮดรอลิกกำลังสูง ดันท่อ (ซึ่งมักเป็นท่อคอนกรีต, ท่อเหล็ก, หรือท่อ GRP ขนาดใหญ่) ทีละท่อนจากบ่อส่งไปยังบ่อรับตามแนวเส้นตรง ดินที่ถูกขุดจากด้านหน้าของท่อนจะถูกลำเลียงกลับขึ้นมาที่บ่อส่ง
การใช้งาน: นิยมใช้สำหรับวางท่อระบายน้ำ, ท่อน้ำทิ้ง, ท่อส่งน้ำขนาดใหญ่, อุโมงค์สาธารณูปโภค หรืออุโมงค์ลอดใต้ถนน, ทางรถไฟ, หรือคลอง ที่ต้องการแนวท่อเป็นเส้นตรงและมีการควบคุมระดับที่แม่นยำ
เครื่องจักร/อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง (‘รถ’):
- เครื่องดันท่อ (Pipe Jacking Machine): ติดตั้งอยู่ภายในบ่อส่ง ทำหน้าที่ดันตัวท่อโดยตรง และมักมีหัวขุด/เจาะอยู่ด้านหน้า (สำหรับ Microtunneling)
- ชุดต้นกำลังไฮดรอลิก (Hydraulic Power Unit – HPU): เป็นหัวใจหลักที่สร้างแรงดันไฮดรอลิกส่งไปยังแม่แรงเพื่อดันท่อ ชุด HPU นี้มักมีขนาดใหญ่ และติดตั้งอยู่บนตู้คอนเทนเนอร์หรือโครงเหล็ก ซึ่งอาจวางอยู่บนรถบรรทุกหรือรถเทรลเลอร์ ทำให้บางครั้งอาจถูกเรียกว่า ‘รถ’ ได้ เนื่องจากเป็นหน่วยสนับสนุนที่เคลื่อนที่ได้
- ห้องควบคุม (Control Cabin): ใช้ควบคุมการทำงานทั้งหมด มักอยู่ในตู้คอนเทนเนอร์แยกต่างหาก
- ระบบลำเลียงดิน/เลน (Spoil Removal System): อาจเป็นสายพานลำเลียง, รถขุดขนาดเล็กภายในท่อ, หรือระบบท่อดูดเลน (Slurry System)
ข้อสังเกต: ตัวเครื่องจักรหลักที่ทำหน้าที่ “ดัน” ท่อนั้น อยู่ภายในบ่อส่ง ไม่ใช่รถที่วิ่งบนผิวดินโดยตรง แต่ต้องอาศัย “รถ” หรือหน่วยสนับสนุนเคลื่อนที่ เช่น HPU และห้องควบคุม
ข้อดี: รบกวนผิวดินน้อยมาก (เฉพาะบริเวณบ่อส่งและบ่อรับ), สามารถติดตั้งท่อในแนวและระดับที่แม่นยำได้, เหมาะกับสภาพดินหลากหลาย (เมื่อใช้หัวเจาะที่เหมาะสม)
ข้อจำกัด: ต้องมีการขุดบ่อส่งและบ่อรับขนาดใหญ่, โดยทั่วไปทำได้เฉพาะแนวเส้นตรง, มีค่าใช้จ่ายในการติดตั้งเริ่มต้นสูง

2. Horizontal Directional Drilling (HDD – การเจาะลอดใต้ดินแบบควบคุมทิศทาง)

หลักการ: เป็นวิธีการติดตั้งท่อใต้ดินโดยเริ่มจากผิวดิน ไม่ต้องขุดบ่อขนาดใหญ่ ใช้เครื่องเจาะ (HDD Rig) เจาะรูนำร่อง (Pilot Hole) ขนาดเล็กตามแนวที่ออกแบบไว้ (ซึ่งสามารถโค้งงอได้ทั้งในแนวราบและแนวดิ่ง) โดยมีการควบคุมทิศทางด้วยระบบตรวจจับ จากนั้นทำการคว้านขยายรูเจาะ (Reaming) ให้มีขนาดใหญ่กว่าท่อที่จะติดตั้ง แล้วจึงลากท่อ (มักเป็นท่อ PE หรือท่อเหล็ก) ที่เชื่อมต่อรอไว้ที่ปลายทาง กลับเข้ามาในรูเจาะนั้น
การใช้งาน: นิยมใช้สำหรับวางท่อลอดใต้สิ่งกีดขวาง เช่น แม่น้ำ, คลอง, ถนน, ทางรถไฟ, พื้นที่อ่อนไหวทางสิ่งแวดล้อม หรือบริเวณที่ไม่สามารถขุดเปิดหน้าดินได้ เหมาะสำหรับท่อส่งน้ำ, ท่อก๊าซ, ท่อน้ำมัน, และท่อร้อยสายไฟฟ้า/สื่อสาร
เครื่องจักร/อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง (‘รถ’):
- ‘รถเจาะ HDD’ (HDD Rig): นี่คือ “รถ” หลักของงาน HDD อย่างแท้จริง เป็นเครื่องจักรที่มีแท่นเจาะ, ระบบขับเคลื่อน (อาจเป็นล้อหรือตีนตะขาบ), เครื่องยนต์, ระบบจ่ายแรงบิดและแรงดึง/ดันก้านเจาะ, และห้องควบคุมสำหรับพนักงาน ติดตั้งอยู่บนตัวรถ
- ระบบน้ำโคลน (Mud System): ประกอบด้วยถังผสม, ปั๊มแรงดันสูง, และอาจมีระบบหมุนเวียน/กรองน้ำโคลน (Mud Recycling System) เพื่อนำน้ำโคลนเจาะ (Bentonite) กลับมาใช้ใหม่ ชุดระบบน้ำโคลนมักติดตั้งอยู่บนรถบรรทุกหรือรถเทรลเลอร์
- อุปกรณ์ตรวจจับและนำทิศทาง (Tracking/Guidance System): ใช้ติดตามตำแหน่งและความลึกของหัวเจาะนำร่อง
ข้อสังเกต: หัวใจของงาน HDD คือ “รถเจาะ HDD” ซึ่งเป็นยานพาหนะ/เครื่องจักรที่ทำงานจากผิวดินโดยตรง
ข้อดี: เริ่มงานจากผิวดิน ไม่ต้องขุดบ่อลึก, รบกวนพื้นที่ผิวดินน้อยมาก, สามารถเจาะลอดใต้สิ่งกีดขวางได้ไกลและซับซ้อน, ควบคุมทิศทางการเจาะได้ (Steerable)
ข้อจำกัด: การควบคุมระดับอาจไม่แม่นยำเท่า Pipe Jacking, มีความเสี่ยงที่น้ำโคลนเจาะอาจดันตัวขึ้นสู่ผิวดิน (Frac-out) หากสภาพดินไม่เหมาะสมหรือควบคุมแรงดันไม่ดี, มีข้อจำกัดในสภาพดินที่เป็นหินแข็งขนาดใหญ่ หรือหินปูนที่มีโพรง

ความแตกต่างสำคัญและจุดที่อาจสับสนเรื่อง ‘รถ’

คุณสมบัติ	Pipe Jacking (การดันท่อ)	HDD (การเจาะลอด)
จุดเริ่มงาน	บ่อส่ง / บ่อรับ (Shafts)	ผิวดิน (Surface Launched)
แนวการติดตั้ง	โดยทั่วไปเป็นเส้นตรง (Straight)	โค้ง / ตรง (Steerable)
เครื่องจักรหลัก	เครื่องดันท่อ (ในบ่อ) + ชุด HPU (‘รถ’)	‘รถเจาะ HDD’ (HDD Rig)
ท่อที่นิยมใช้	คอนกรีต, เหล็ก, GRP (มักมีขนาดใหญ่)	PE, เหล็ก (มักมีขนาดเล็ก-กลาง)
คำว่า ‘รถ’ หมายถึง	อาจหมายถึง ชุด HPU เคลื่อนที่ หรือรถสนับสนุน	หมายถึง ตัวรถเจาะ HDD โดยตรง

ส่งออกไปยังชีต

ดังนั้น คำว่า “รถ pipe jacking hdd” อาจเกิดจาก:

การเรียกเหมารวมเครื่องจักรที่ใช้ในงาน Trenchless ทั้งสองประเภท
การหมายถึง “รถเจาะ HDD” โดยเฉพาะ แต่เรียกชื่อเทคโนโลยีรวมกัน
การหมายถึง “ชุด HPU” ซึ่งเป็นส่วนสนับสนุนเคลื่อนที่ (“รถ”) ของงาน Pipe Jacking

ความสำคัญในงานก่อสร้างปัจจุบัน

ทั้ง Pipe Jacking และ HDD เป็นเทคโนโลยีไร้การขุดเปิดที่มีคุณค่าอย่างยิ่ง ช่วยให้การวางท่อสาธารณูปโภคในพื้นที่เมืองหรือพื้นที่ที่มีข้อจำกัด สามารถทำได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดผลกระทบต่อการจราจรและประชาชน ลดระยะเวลาการก่อสร้างในบางกรณี และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าการขุดเปิดหน้าดินตลอดแนวท่อ ซึ่งเทคโนโลยีเหล่านี้ถูกนำมาใช้ในโครงการสำคัญๆ มากมายในประเทศไทย เช่น การก่อสร้างรถไฟฟ้าใต้ดิน, การวางท่อประปา, ท่อร้อยสายไฟฟ้าและสายสื่อสารใต้ดิน

บทสรุป

Pipe Jacking (การดันท่อ) และ Horizontal Directional Drilling (HDD) เป็นสองเทคโนโลยีหลักในการติดตั้งท่อใต้ดินแบบไร้การขุดเปิด แม้จะมีเป้าหมายคล้ายกันคือการวางท่อโดยลดการรบกวนผิวดิน แต่ก็มีหลักการทำงาน, การใช้งาน, และเครื่องจักร (“รถ”) ที่แตกต่างกัน การทำความเข้าใจความแตกต่างเหล่านี้จะช่วยให้เลือกใช้เทคโนโลยีได้อย่างเหมาะสมกับหน้างาน ซึ่งทั้งสองวิธีต่างก็มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่ทันสมัยและยั่งยืน

#ช่างไฟดอทคอม บริการงานซ่อมบำรุงระบบไฟฟ้า ไฟฟ้ากำลัง งานออกแบบติดตั้ง ครบจบ