อุปกรณ์ยึดสายพรีฟอร์ม (Cable Preforms): เทคโนโลยีสำคัญสำหรับสายส่งไฟฟ้าและสื่อสาร

ในระบบสายส่งไฟฟ้าและสายสื่อสารแบบเหนือศีรษะที่เราเห็นกันทั่วไปตามท้องถนนและพื้นที่ต่างๆ (รวมถึงในกรุงเทพมหานคร ณ วันที่ 7 เมษายน 2025) การยึดจับ, การต่อ, และการปกป้องสายเคเบิลประเภทต่างๆ ถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อความมั่นคงและเสถียรภาพของระบบ อุปกรณ์ยึดสายชนิดพรีฟอร์ม (Cable Preforms หรือ Preformed Line Products – PLP) คือหนึ่งในเทคโนโลยีที่เข้ามามีบทบาทสำคัญและถูกใช้งานอย่างแพร่หลาย เพื่อทดแทนวิธีการยึดสายแบบดั้งเดิม ด้วยคุณสมบัติที่โดดเด่นหลายประการ

อุปกรณ์ยึดสายพรีฟอร์มคืออะไร?

อุปกรณ์ยึดสายพรีฟอร์ม คือ อุปกรณ์ที่ผลิตขึ้นจากลวดโลหะ (เช่น เหล็กชุบสังกะสี, เหล็กหุ้มอลูมิเนียม, อลูมิเนียมอัลลอยด์) ที่ถูกนำมาดัดขึ้นรูปเป็นเกลียว (Helical Shape) อย่างแม่นยำ ออกแบบมาเพื่อใช้พันรอบสายเคเบิล, สายตัวนำไฟฟ้า, สายไฟเบอร์ออปติก, หรือลวดสลิง โดยมีวัตถุประสงค์การใช้งานที่แตกต่างกันไป เช่น:

การยึดปลายสาย (Dead-ending): สำหรับยึดปลายสายเคเบิลเข้ากับเสาไฟฟ้า, โครงสร้าง หรืออุปกรณ์อื่นๆ
การต่อสาย (Splicing): สำหรับเชื่อมต่อสายเคเบิลสองเส้นเข้าด้วยกัน
การยึดสาย (Tying/Securing): สำหรับยึดสายเคเบิลเข้ากับลูกถ้วยบนเสาไฟฟ้า
การป้องกันสาย (Protecting/Reinforcing): สำหรับพันเสริมความแข็งแรงและป้องกันความเสียหายให้กับสายเคเบิลบริเวณจุดรองรับหรือจุดที่มีความเค้นสูง

หลักการทำงาน

หัวใจสำคัญของอุปกรณ์พรีฟอร์มคือรูปทรงเกลียว เมื่อนำไปพันรอบสายเคเบิลตามวิธีการที่ถูกต้อง เกลียวของลวดจะเกิดแรงยึดจับ (Gripping Force) บนผิวของสายเคเบิลอย่างสม่ำเสมอตลอดความยาวของอุปกรณ์ ซึ่งแตกต่างจากการใช้แคลมป์แบบขันน็อต (Bolted Clamp) ที่แรงกดจะกระจุกตัวอยู่เพียงไม่กี่จุด การกระจายแรงกดที่สม่ำเสมอนี้ช่วยลดความเค้นเฉพาะจุดบนสายเคเบิล และสำหรับอุปกรณ์ประเภทเดดเอนด์ (Dead-end) แรงยึดจับจะยิ่งเพิ่มสูงขึ้นเมื่อมีแรงดึงที่ปลายสายมากขึ้น ทำให้สามารถรับแรงดึงของสายได้อย่างมั่นคง

วัสดุที่ใช้ผลิต

วัสดุที่ใช้ผลิตอุปกรณ์พรีฟอร์มจะถูกเลือกให้เหมาะสมกับประเภทของสายเคเบิลที่ใช้งานและสภาพแวดล้อม เช่น:

เหล็กชุบสังกะสี (Galvanized Steel): ใช้กับสายเหล็กตีเกลียว (EHS), ลวดกายไวร์ (Guy Wire) หรือสายตัวนำ ACSR บางประเภท
เหล็กกล้าหุ้มอลูมิเนียม (Aluminum-Clad Steel – Alumoweld): มีความทนทานต่อการกัดกร่อนดีกว่าเหล็กชุบฯ ใช้กับสาย ACSR หรือสายดิน Overhead Ground Wire (OHGW)
อลูมิเนียมอัลลอยด์ (Aluminum Alloy): ใช้กับสายตัวนำอลูมิเนียม (AAC, AAAC, ACAR)
เหล็กกล้าหุ้มทองแดง (Copper-Clad Steel): ใช้กับสายตัวนำทองแดง

ประเภทและการใช้งานที่พบบ่อย:

พรีฟอร์มเดดเอนด์ (Preformed Dead-Ends/Grips): ใช้ยึดปลายสายตัวนำ, สายดิน, สายไฟเบอร์ออปติก (เช่น ADSS, OPGW) หรือลวดกายไวร์เข้ากับเสาหรือโครงสร้าง สามารถรับแรงดึงได้เต็มพิกัดของสาย
พรีฟอร์มสไปลซ์ (Preformed Splices): ใช้ต่อสายตัวนำหรือสายดินเข้าด้วยกัน สามารถคืนสภาพทั้งทางไฟฟ้าและทางกลให้กับสายได้
พรีฟอร์มไทร์ (Preformed Ties – Spool Ties, Top Ties, Side Ties): ใช้ยึดสายตัวนำเข้ากับลูกถ้วยชนิดต่างๆ (ลูกถ้วยสปูล, ลูกถ้วยพิน, ลูกถ้วยโพสต์) ช่วยลดการเสียดสีและการคลายตัวได้ดีกว่าการใช้ลวดมัดแบบเดิม
พรีฟอร์มอาร์เมอร์ร็อด (Preformed Armor Rods): เป็นแท่งลวดพรีฟอร์มที่ใช้พันรอบสายตัวนำ ณ บริเวณจุดรองรับ (เช่น บริเวณที่ใช้ Suspension Clamp หรือ Ties) เพื่อป้องกันสายจากการเสียดสี, การโค้งงอที่รุนแรง, และความเสียหายจากการสั่นสะเทือน (Aeolian Vibration) และยังช่วยเสริมความแข็งแรงให้สายที่อาจมีรอยถลอกได้
พรีฟอร์มซัสเพนชัน (Preformed Suspension Units – e.g., AGS): ชุดอุปกรณ์สำหรับแขวนสายตัวนำหรือสายไฟเบอร์ออปติก มักประกอบด้วยอาร์เมอร์ร็อดและส่วนรองรับที่ออกแบบมาเพื่อลดความเค้นและรองรับการสั่นสะเทือนได้ดี
พรีฟอร์มสำหรับสายไฟเบอร์ออปติก: ออกแบบเป็นพิเศษให้มีการยึดจับที่นุ่มนวล กระจายแรงกดได้ดีเยี่ยม เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายต่อเส้นใยแก้วนำแสงที่บอบบางภายในสาย

ข้อดีของการใช้อุปกรณ์พรีฟอร์ม:

ติดตั้งง่ายและรวดเร็ว: ส่วนใหญ่ไม่ต้องใช้เครื่องมือพิเศษในการติดตั้ง (ต่างจากแบบ Compression ที่ต้องใช้เครื่องมือไฮดรอลิก) มีแถบสีบอกขนาดชัดเจน พันเข้ากับสายได้เลย
ประสิทธิภาพเชื่อถือได้: ให้แรงยึดจับที่สม่ำเสมอ ลดความเค้นบนสาย ทนทานต่อการสั่นสะเทือนได้ดีเยี่ยม และมีความแข็งแรงในการรับแรงดึงสูง
ปกป้องสายเคเบิล: การยึดจับที่นุ่มนวลช่วยลดความเสียหายต่อผิวและเส้นลวดของสายเคเบิล เมื่อเทียบกับแคลมป์แบบขันน็อต
ทนทาน: ออกแบบมาเพื่ออายุการใช้งานที่ยาวนานในสภาพแวดล้อมภายนอกอาคาร มีวัสดุที่ทนทานต่อการกัดกร่อนให้เลือกใช้
คุ้มค่า: มักมีต้นทุนรวมในการติดตั้ง (Total Installed Cost) ที่ต่ำกว่า เนื่องจากประหยัดเวลาในการติดตั้งและลดความจำเป็นในการใช้เครื่องมือพิเศษหรือแรงงานทักษะสูง

ข้อควรพิจารณา:

ต้องเลือกขนาดให้ถูกต้อง: อุปกรณ์พรีฟอร์มแต่ละชิ้นออกแบบมาสำหรับช่วงขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของสายเคเบิลที่เฉพาะเจาะจง การใช้ผิดขนาดอาจทำให้ยึดจับไม่อยู่หรือเกิดความเสียหายได้
ใช้งานได้ครั้งเดียว: อุปกรณ์ประเภทเดดเอนด์และสไปลซ์ เมื่อติดตั้งสมบูรณ์แล้ว จะไม่สามารถถอดออกเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ได้โดยไม่ทำให้อุปกรณ์หรือสายเคเบิลเสียหาย
เทคนิคการติดตั้ง: แม้จะติดตั้งง่าย แต่ต้องปฏิบัติตามขั้นตอนที่ถูกต้อง (เช่น จุดเริ่มต้นพัน, ทิศทางการพัน, การพันจนสุดปลาย) เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด

ความสำคัญต่อโครงสร้างพื้นฐาน

อุปกรณ์ยึดสายพรีฟอร์มมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อความน่าเชื่อถือและความปลอดภัยของระบบโครงข่ายไฟฟ้าและสื่อสารทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทย การเลือกใช้อุปกรณ์ที่มีคุณภาพและติดตั้งอย่างถูกต้องช่วยลดความเสี่ยงของความล้มเหลว ลดเวลาในการบำรุงรักษา และยืดอายุการใช้งานของระบบสายส่งได้อย่างมีนัยสำคัญ

บทสรุป

อุปกรณ์ยึดสายพรีฟอร์ม (Cable Preforms) ได้ปฏิวัติวิธีการติดตั้งและบำรุงรักษาระบบสายส่งไฟฟ้าและสายสื่อสารแบบเหนือศีรษะ ด้วยความสะดวก รวดเร็วในการติดตั้ง ประสิทธิภาพที่เชื่อถือได้ และความสามารถในการปกป้องสายเคเบิลที่ดีเยี่ยม ทำให้เทคโนโลยีนี้กลายเป็นมาตรฐานที่จำเป็นสำหรับงานก่อสร้างและซ่อมบำรุงระบบสายเหนือศีรษะในยุคปัจจุบัน

#ช่างไฟดอทคอม บริการงานซ่อมบำรุงระบบไฟฟ้า ไฟฟ้ากำลัง งานออกแบบติดตั้ง ครบจบ