Mechanical Lug (ขั้วต่อสายแบบขันสกรู): ทางเลือกการต่อสายไฟใหญ่ ไม่ต้องใช้คีมย้ำ
ในโลกของงานไฟฟ้า การเชื่อมต่อสายไฟที่มั่นคง ปลอดภัย และนำไฟฟ้าได้ดี ถือเป็นหัวใจสำคัญของระบบที่มีประสิทธิภาพ นอกเหนือจาก “หางปลา” หรือ Crimp Lug ที่ต้องใช้คีมย้ำในการติดตั้งแล้ว ยังมีอุปกรณ์อีกประเภทที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะกับสายไฟฟ้าขนาดใหญ่ นั่นคือ Mechanical Lug หรือ ขั้วต่อสายแบบขันสกรู อุปกรณ์ที่เห็นในภาพก็คือตัวอย่างหนึ่งของอุปกรณ์ชนิดนี้ บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับ Mechanical Lug ให้มากขึ้น ทั้งหลักการทำงาน ข้อดี ข้อควรระวัง และการใช้งานที่เหมาะสม (บางทีช่างในไทยเรียก เทอมินอลลักซ์)
Mechanical Lug คืออะไร?
Mechanical Lug คือ อุปกรณ์เชื่อมต่อปลายสายไฟฟ้า (Electrical Connector) ที่อาศัยกลไกทางกล (Mechanical Force) จากการขันสกรูเพื่อยึดตัวนำของสายไฟให้แน่น แทนที่จะใช้การบีบอัดด้วยคีมย้ำ (Crimping) เหมือนหางปลาทั่วไป
โดยทั่วไปแล้ว Mechanical Lug จะประกอบด้วย:
- ตัวโครง (Body): มักมีลักษณะเป็นแท่งโลหะทรงสี่เหลี่ยมหรือทรงกระบอก ทำจากวัสดุนำไฟฟ้า เช่น ทองเหลือง, ทองแดง (มักชุบดีบุก), หรืออะลูมิเนียม
- ช่องสอดสายไฟ (Wire Entry Port): เป็นรูหรือช่องสำหรับสอดปลายสายไฟที่ปอกฉนวนแล้วเข้าไป
- สกรูยึดสาย (Set Screw): เป็นสกรูตัวหนอน (มักเป็นหัวหกเหลี่ยมจม หรือหัวผ่า) ที่ติดตั้งอยู่ด้านข้างหรือด้านบน เมื่อขันสกรูนี้เข้าไป มันจะกดลงบนตัวนำของสายไฟโดยตรง ทำให้สายไฟยึดติดแน่นภายในตัวโครง
- ส่วนเชื่อมต่อ/ติดตั้ง (Mounting Section): อาจเป็นรูสำหรับร้อยสกรูเพื่อยึดเข้ากับบัสบาร์หรือขั้วต่ออื่น หรือเป็นหน้าสัมผัสเรียบสำหรับติดตั้ง
หลักการทำงาน
การทำงานของ Mechanical Lug นั้นตรงไปตรงมา:
- ปอกฉนวนปลายสายไฟให้ได้ความยาวที่เหมาะสม
- สอดปลายสายไฟเข้าไปในช่องสอดสายของ Lug จนสุด
- ใช้ประแจหกเหลี่ยม (Allen key) หรือไขควงที่เหมาะสม ขันสกรูยึดสายให้แน่น สกรูจะเคลื่อนที่เข้าไปกดทับตัวนำไฟฟ้า ทำให้เกิดการยึดติดทางกลและเกิดการสัมผัสทางไฟฟ้า
ข้อดีของ Mechanical Lug
- ไม่ต้องใช้เครื่องมือย้ำพิเศษ: การติดตั้งใช้เพียงเครื่องมือพื้นฐาน เช่น ประแจหกเหลี่ยม หรือไขควง ซึ่งสะดวกมาก โดยเฉพาะกับสายไฟขนาดใหญ่มากๆ ที่ต้องใช้คีมย้ำไฮดรอลิกซึ่งมีราคาแพงและเทอะทะ
- ติดตั้งและแก้ไขได้ง่าย: สามารถคลายสกรูเพื่อถอดสายไฟออก หรือปรับตำแหน่งได้ง่ายกว่าแบบย้ำ (แม้ว่าการขันซ้ำๆ อาจทำให้ตัวนำเสียหายได้เล็กน้อย)
- ความยืดหยุ่นเรื่องขนาดสาย: Mechanical Lug บางรุ่นถูกออกแบบมาให้รองรับขนาดสายไฟได้หลายขนาด (Range Taking) ภายในตัวเดียว
- เหมาะกับการติดตั้งหน้างาน: สะดวกสำหรับงานภาคสนามที่ไม่สะดวกในการนำเครื่องมือย้ำขนาดใหญ่เข้าไป
ข้อเสียและข้อควรพิจารณา
- โอกาสคลายตัว: สกรูอาจคลายตัวได้เมื่อเวลาผ่านไป โดยเฉพาะในจุดที่มีการสั่นสะเทือน หรือมีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิสูง (ทำให้โลหะหด-ขยายตัว) จำเป็นต้องมีการตรวจสอบและขันแน่นเป็นระยะ
- อาจทำให้ตัวนำเสียหาย: การกดทับโดยตรงจากปลายสกรู อาจทำให้เส้นลวดตัวนำ (โดยเฉพาะสายฝอย) เสียหายหรือเสียรูปได้ หากขันแน่นเกินไป หรือขันซ้ำๆ
- คุณภาพการสัมผัส: หากขันสกรูไม่แน่นพอ หรือพื้นผิวตัวนำไม่สะอาด อาจทำให้ความต้านทานที่จุดต่อสูงกว่าแบบย้ำที่สัมผัสรอบตัวนำ และอาจเกิดความร้อนสูงได้
- ต้องใช้แรงขันที่เหมาะสม (Torque): การติดตั้งที่ถูกต้อง จำเป็นต้องใช้ประแจปอนด์ (Torque Wrench) เพื่อขันสกรูให้ได้ค่าแรงบิดตามที่ผู้ผลิตกำหนด เพื่อให้มั่นใจว่าการเชื่อมต่อแน่นหนาพอและไม่ทำให้สายไฟหรือตัว Lug เสียหาย
การใช้งานทั่วไป
Mechanical Lug มักถูกใช้ในงานที่เกี่ยวข้องกับกระแสไฟฟ้าสูงและสายไฟขนาดใหญ่ เช่น:
- การต่อสายเมน (Feeder Cable) เข้ากับบัสบาร์ในตู้ควบคุมไฟฟ้า (MDB), สวิตช์เกียร์ (Switchgear)
- การต่อสายเข้ากับเซอร์กิตเบรกเกอร์ขนาดใหญ่, หม้อแปลงไฟฟ้า, มอเตอร์, หรือเครื่องกำเนิดไฟฟ้า
- งานต่อลงดิน (Grounding) และการเชื่อมต่อศักย์ไฟฟ้า (Bonding) สำหรับตัวนำขนาดใหญ่
บทสรุป
Mechanical Lug (ขั้วต่อสายแบบขันสกรู) เป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพและสะดวกในการเชื่อมต่อสายไฟฟ้าขนาดใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อการใช้เครื่องมือย้ำไม่สะดวกหรือไม่สามารถทำได้ ข้อดีคือความง่ายในการติดตั้งและไม่ต้องใช้เครื่องมือพิเศษ อย่างไรก็ตาม ผู้ใช้งานจำเป็นต้องตระหนักถึงความสำคัญของการขันสกรูให้ได้ค่าแรงบิดที่ถูกต้องตามมาตรฐาน และควรมีการตรวจสอบการคลายตัวเป็นระยะ เพื่อให้มั่นใจในความปลอดภัยและประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้าในระยะยาว
#ช่างไฟดอทคอม บริการงานซ่อมบำรุงระบบไฟฟ้า ไฟฟ้ากำลัง งานออกแบบติดตั้ง ครบจบ
ขั้นตอนการใช้บริการ
แอดไลน์ > แจ้งปัญหา > รอราคา > ตกลงราคา > รับบริการ
